Kadında Kısırlık Nedenleri

Kadınlarda Kısırlık Nedir?

Kısırlık (infertilite) tanımı Dünya Sağlık Örgütü tarafından şu şekilde yapılmıştır; bir yıl süre ile herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmadan, düzenli ilişkiye rağmen gebelik oluşmamasıdır. Kadında kısırlık yumurtlama problemi, tüplerin tıkalı olması, aşırı kilo, endometriozis ve bunun gibi birçok problemden kaynaklanabilir. Doğru tedavinin yapılabilmesi için öncelikle kısırlık sebebinin doğru tespit edilmesi gerekir.

Kadınlarda kısırlık belirtileri nelerdir?

Kadında kısırlığın en önemli belirtisi gebeliğin oluşmamasıdır. Kısırlık bazı hastalarda hamile kalamamanın dışında başka herhangi bir belirti göstermeyebilir ve bu nedenle hasta infertil olduğunu çocuk isteyinceye kadar fark etmeyebilir. Birçok hastalık kadının gebe kalmasını zorlaştırırken, bazen hastanın gebe kalmasını engelleyecek hiçbir sebep bulunamayabilir. Kadında kısırlık belirtileri aşağıdaki gibi olabilir;

Adet görememe
Adet düzensizlikleri; adet döngüsü her kadında farklı olmakla beraber her ay farklı adet başlangıcı yumurtlamada problemi işaret eder
Adet kanamaları normalden çok fazla veya çok az olabilir
Çok ağrılı adet görme
Citte aşırı sivilcelenme, renk değişiklikleri
Çene, dudak üstü ve göğüslerde aşırı kıllanma
Saç dökülmesi
Aşırı kilolu olma
Ağrılı cinsel ilişki
Emzirmediği halde göğüsten süt benzeri beyaz sıvının gelmesi

Kadınlarda kısırlık nedenleri?

Hormonal bozukluklar; yumurta gelişimini, salınımını veya döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini engelleyen hormon düzeyleri
Rahimde (uterus) doğuştan var olan anormallikler veya tümörler embriyo oluştuktan sonra implante olmasına (rahme tutunmasına) engel olabilir
Aşırı kilo problemi; aşırı kilo yumurtlamaya engel olarak ya da sorun yaratarak kısırlık nedeni olabilmektedir.
Tüplerin (kanalların) tıkalı olması; yumurtalıklardan salgılanan yumurta hücresi tüplere ulaşarak burada sperm hücresi ile döllenir ve embriyo tüplerden rahme geçerek yerleşir. Tüpler tıkalı olduğunda yumurta hücresi sperm ile buluşup döllenemez ve gebelik oluşamaz. Tüplerdeki tıkanıklık cerrahi müdahale veya geçirilen enfeksiyon sonrasında oluşabilir.
İmmünolojik nedenler; rahim ağzı salgısının (servikal mukus) az veya düşük kalitede olması
Endometriozis(çikolata kisti) hastalığı; rahim iç zarını oluşturan endometriyum tabakasının rahim dışında farklı bir yerde (yumurtalık, tüpler, karın içi gibi) yerleşmesi durumudur. Yerleşmiş olduğu yerde büyüyerek kanamaya sebep olur ve zamanla çikolata benzeri sıvı birikimine sebep olur. Bu durum yumurta kalitesini etkileyebileceği gibi gebeliğe de engel olabilmektedir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS); kadın kısırlık sebeplerinde en sık görülen hormonal bozukluktur.
Hiperprolaktinemi; meme dokusunun gelişiminden ve emzirmede süt gelmesinden sorumlu olan prolaktin hormonunun normalden çok yüksek seviyede bulunmasıdır. Bu hastaların bir kısmı iyi huylu olup, prolaktin hormonu salgılayan hipofiz tümöründen kaynaklanabileceği gibi, hipofiz travması, göğüs travması veya çeşitli ilaçlar nedeniyle de yükselebilir. Yüksek prolaktin seviyesi infertiliteye sebep olur. Hiperprolaktinemide; göğüsten süt benzeri sıvı gelmesi, amenore (adet görememe), infertilite ve hatta hipofiz adenomu varsa görme bozuklukları ve baş ağrısı görülebilir. Hipofiz adenomun MR ile tespit edilir.
Kanser ve kanser tedavisi; üreme organlarındaki kanserler veya farklı kanser türleri nedeniyle görülen kemoterapi ve radyoterapi kadında üreme fonksiyonlarını etkileyebilir.
Yaş; çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda yaş doğurganlığı etkileyen çok önemli bir faktördür. Kadınlar doğumda belli bir yumurtalık rezervi ile doğar ve bu rezervden harcarlar. Kadın yaşlandıkça yumurtalarda yaşlanır ve normal olmayan yumurta sayısı artar. Özellikle 35 yaşından sonra gebe kalma olasılığı azalmaya başlar ve 40 yaşından sonra ise normal yumurta oranı %10’lara kadar düşer.
Cerrahi müdahale veya enfeksiyona bağlı oluşmuş rahimdeki yapışıklıklar
Pelvik (alt karın bölgesi) enfeksiyonu (PID)
Tiroid gibi endokrin hastalıklar
Genetik hastalıklar

Kadınlarda kısırlık görülme ihtimalini arttıran faktörler nelerdir?

Madde bağımlılığı
Psikolojik nedenler
Sigara ve alkol bağımlılığı
Aşırı kilolu veya aşırı zayıf olmak
Zararlı kimyasal maddelere maruz kalmak
Radyasyona maruz kalmak

Kadınlarda kısırlık tanı testleri nelerdir?

Hormon tahlilleri; yumurtlamanın olup olmadığının tespiti, yumurtalık rezervinin değerlendirilmesi için kanda bazı hormon değerlerine bakılır.
Ultrasonografi; yumurtalık, tüpler ve rahim içerisinin görüntülenmesi için ilk uygulanacak tetkiktir. Vajinal yolla yapılan ultrasonografi hekime birçok konuda fikir verir. Polikistik over ultrasonda yumurtalık görüntüsü ile tespit edilir.
Saline Infüzyon Sonografi (SIS, Sulu USG); Vajinal ultrason ile şüphe uyandıran fakat net tespit edilemeyen rahim içerisindeki bulgular değerlendirilmek üzere, adet bitimi sonrasında rahim içerisine çok az serum verilerek uygulanan ultrason ile tespit edilebilmektedir. Rahim içerisindeki polip veya myom gibi problemler tespit edilerek soruna uygun cerrahi yöntem ile tedavi edilirler.
Histerosalpingografi (HSG); Rahim filmi olarak da bilinen HSG’de özel bir radyoaktif madde vajinal yol ile rahim içerisine verilerek, rahim ve tüplerin filmi çekilir. Rahim içerisindeki problem veya tüplerdeki tıkanıklıklar daha iyi tespit edilebilir.
Histeroskopi; Özel optik bir cihaz ile rahim ağzından girilerek rahim içerisinin ve tüplerin rahime açıldığı kısım görüntülenir. Sadece tanı koymak için, görüntülemek amacıyla yapılabileceği gibi, normal olmayan bir durum görüldüğünde (polip, yapışıklık, myom gibi) cerrahi olarak müdahale de edilebilir. Ağrılı bir işlem olduğu için mutlaka anestezi altında uygulanır.
Laparoskopi; Karından, içerisinde kamera bulunan küçük bir tüp yardımıyla girilerek rahim ve tüpler değerlendirilir. Vajinal yolla verilen boyanın tüpleri geçerek karın içerisine ulaşıp ulaşmadığına bakılır. Myom, endometriozis veya daha büyük problemlerin cerrahi olarak giderilmesi için başvurulur.

Kadınlarda kısırlık tedavisi

Kadınlarda kısırlık tedavisinde öncelikle hastanın çok iyi değerlendirilerek sorunun kaynağının tespit edilmesi gerekir. Soruna yönelik aşamalı bir şekilde tedavi yöntemleri uygulanır. Gebelik düşünen hastanın varsa sigara alkol gibi kötü alışkanlıklarını bırakması, düzenli ve sağlıklı beslenmesi ve mümkün oldukça stresten uzak durması önerilir.

Hormon tedavisi; kadındaki hormonal düzensizlikler kontrol altına alınır. Yumurtlamayı sağlayacak hormonlar verilir ve yumurtlama takip edilir.

Cerrahi tedavi; gebeliğe engel olan, rahim içerisindeki myom, polip veya yapışıklık gibi durumlar, tüplerde tıkanıklık, sıvı birikimi veya yumurtalığa zarar verecek boyuttaki endometriozis gibi durumlar cerrahi müdahalelerle düzeltilir.

IUI (Aşılama); tüpleri açık olan ve sperm problemi olmayan hastalarda uygulanabilir. Yumurtlama sağlanarak, hazırlanmış sperm hücreleri ince bir kateter yardımıyla rahim içerisine enjekte edilir. Verilen sperm hücrelerinin yumurtayı döllemesi beklenir. Aşılama tedavisinde gebelik oluşma şansının %15-20 civarında olduğu mutlaka hasta ile paylaşılır.

Tüp Bebek Tedavisi; hormon iğneleri ile kadının yumurtalıkları uyarılır. Belirli bir büyüklüğe gelen yumurtalar anestezi altında vajinal yol ile toplanır. Erkek hastanın verdiği sperm örneği androloji laboratuvarında hazırlanır. Mikroenjeksiyon sonrası elde edilen embriyo kadın hastanın rahmine transfer edilerek gebelik sağlanır.