Sperm Testi (Spermiogram)

Günümüzde çocuk sahibi olmakta zorlanan çiftlerin yaklaşık yarısında erkek faktörlü bir sorun olduğu görülmektedir. Erkek üreme sağlığının değerlendirilmesinde atılan ilk ve en önemli adım ise sperm testidir. Tıbbi adıyla "spermiogram" veya "semen analizi" olarak bilinen bu test, menideki (semen) sperm hücrelerinin sayı, hareketlilik, yapı ve diğer özelliklerini detaylı bir şekilde inceler. Bu yazımızda, sperm testi ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi bulabilirsiniz: Sperm testi nedir, neden ve ne zaman yapılır, nasıl yapılır, sonuçları ne anlama gelir ve daha fazlası.

Sperm Testi Nedir?

Sperm testi, bir erkeğin üreme potansiyelini değerlendirmek için yapılan mikroskobik bir laboratuvar incelemesidir. Bu test, ejakülasyonla (boşalma) elde edilen meni örneğindeki sperm hücrelerini çeşitli parametreler açısından analiz eder. Testin temel amacı, meninin çocuk sahibi olmaya elverişli olup olmadığını saptamaktır. Spermiogram, erkek kısırlığının teşhisinde altın standart olarak kabul edilir ve tedavi sürecinin planlanmasında yol göstericidir.

Neden ve Ne Zaman Sperm Testi Yapılır?

Sperm testi genellikle aşağıdaki durumlarda istenir:

• İnfertilite (Kısırlık) Değerlendirmesi: Bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi durumunda, erkeğin üreme fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Eğer kadın partner 35 yaşından büyükse, bu süre 6 ay olarak kabul edilir.
• Varikosel Takibi: Testislerdeki damarların genişlemesi olan varikosel, sperm üretimini olumsuz etkileyebilir. Sperm testi, varikosel tanısı konan veya ameliyat olan hastaların takibinde kullanılır.
• Vazektomi Sonrası Kontrol: Vazektomi, sperm kanallarının bağlanarak gebeliğin önlendiği cerrahi bir işlemdir. İşlemin başarılı olup olmadığını teyit etmek için belirli aralıklarla sperm testi yapılarak menide sperm hücresi kalıp kalmadığı kontrol edilir.
• Tüp Bebek Tedavisi Öncesi: Tüp bebek (IVF) veya mikroenjeksiyon (ICSI) gibi yardımcı üreme tekniklerine başlamadan önce erkeğin sperm kalitesini belirlemek zorunludur.
• Genel Üreme Sağlığı Kontrolü: Herhangi bir şikayet olmasa da genel üreme sağlığını kontrol ettirmek isteyen erkekler de bu testi yaptırabilir.

Sperm Testine Nasıl Hazırlanılır?

Sperm testinin doğru sonuç vermesi için doğru bir hazırlık süreci kritik öneme sahiptir. Testten önce dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Cinsel Perhiz: Testten önce 2 ila 7 gün arasında cinsel perhiz uygulanmalıdır. Bu süre boyunca cinsel ilişkiye girilmemeli ve mastürbasyon yapılmamalıdır. 2 günden az süren perhiz sperm sayısını düşürebilirken, 7 günden uzun süren perhiz ise sperm hareketliliğini olumsuz etkileyebilir.
• Alkol ve Sigara: Testten en az 48 saat önce alkol tüketimi durdurulmalıdır. Sigara ve kafein tüketiminin de sınırlandırılması önerilir.
• İlaç Kullanımı: Düzenli olarak kullandığınız ilaçlar veya takviyeler hakkında doktorunuzu mutlaka bilgilendirin. Bazı ilaçlar sperm parametrelerini etkileyebilir.
• Enfeksiyon ve Ateşli Hastalıklar: Son birkaç hafta içinde geçirilmiş ateşli hastalıklar veya enfeksiyonlar test sonuçlarını geçici olarak etkileyebilir. Bu durumu doktorunuzla paylaşmanız önemlidir.

Sperm Örneği Nasıl Verilir?

Sperm örneği genellikle bu işlem için özel olarak tasarlanmış, sessiz ve mahremiyetin sağlandığı laboratuvar veya hastane odalarında verilir. Örnek verme süreci şu şekilde işler:

1. Hijyen: Örnek vermeden önce eller sabunlu su ile iyice yıkanmalı ve durulanmalıdır. Bu, örneğin bakteri ile kontamine olmasını (kirlenmesini) önler.
2. Örnek Kabı: Laboratuvar tarafından size steril bir kap verilecektir. Örneği bu kabın içine vermeniz gerekir.
3. Mastürbasyon Yöntemi: Örnek, mastürbasyon yoluyla verilir. Bu işlem sırasında sabun, kayganlaştırıcı, krem veya tükürük gibi maddeler kesinlikle kullanılmamalıdır. Bu tür maddeler sperm hücrelerinin canlılığını ve hareketliliğini bozarak test sonucunu yanıltabilir.
4. Örneğin Tamamının Toplanması: Ejakülatın (meni) tamamının kap içerisine toplanması çok önemlidir. Özellikle meninin ilk kısmı (ilk damlalar) sperm yoğunluğu açısından en zengin olan bölümdür. Bu kısmın dışarıya dökülmesi sonuçları ciddi şekilde etkileyebilir.

Spermiogramda Hangi Parametreler Değerlendirilir ve Normal Değerler Nelerdir? 

Sperm testi, hem makroskopik (gözle görülen) hem de mikroskobik (mikroskop altında görülen) bir dizi parametreyi inceler. Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) 2021 yılında güncellediği kriterlere göre temel parametreler ve referans aralıkları şunlardır:

Parametre	Normal Değer (WHO 2021 Alt Sınır)	Açıklama
Hacim (Volume)	≥ 1.4 mililitre (ml)	Tek bir boşalmada gelen toplam meni miktarıdır.
Sperm Konsantrasyonu (Sayı)	≥ 16 milyon/ml	1 mililitre menideki sperm hücresi sayısıdır.
Toplam Sperm Sayısı	≥ 39 milyon	Tüm meni örneğindeki toplam sperm hücresi sayısıdır.
Motilite (Hareketlilik)	≥ %42 (Toplam Hareketli)	Sperm hücrelerinin ne kadarının hareket ettiğini gösterir.
İleri Hareketlilik (PR)	≥ %30	İleri doğru, bir yönde hareket eden spermlerin oranıdır.
Morfoloji (Yapı/Şekil)	≥ %4 (Normal Şekilli Sperm)	Spermlerin baş, boyun ve kuyruk yapılarının normal olup olmadığını belirtir.
Vitalite (Canlılık)	≥ %54 (Canlı Sperm)	Hareketsiz spermlerin canlı mı yoksa ölü mü olduğunu gösterir.
pH	≥ 7.2	Meninin asitlik veya bazlık derecesini gösterir.
Lökosit (Akyuvar)	< 1 milyon/ml	Menideki iltihap hücrelerinin sayısıdır. Yüksek olması enfeksiyon belirtisi olabilir.
Likefaksiyon Süresi	≤ 60 dakika	Boşalma sonrası jel kıvamındaki meninin sıvılaşma süresidir.

Sperm Testi Sonuçlarının Yorumlanması

Test sonuçlarının yorumlanmasında anormal değerler önem teşkil eder. Test sonuçları referans değerlerinin altında çıktığında bazı tıbbi terimler kullanılır:

• Oligospermi: Sperm sayısının düşük olması (milyon/ml'de 16'dan az).
• Astenospermi: Sperm hareketliliğinin düşük olması (toplam hareketli <%42 veya ileri hareketli <%30).
• Teratospermi: Normal şekilli sperm oranının düşük olması (<%4).
• Oligoastenoteratospermi (OAT): Sperm sayı, hareketlilik ve morfoloji değerlerinin üçünün birden düşük olması.
• Azospermi: Menide hiç sperm hücresine rastlanmaması durumudur. Bu durumda daha ileri tetkikler gerekir.
• Aspermi: Hiç meni gelmemesi durumudur.

Unutulmamalıdır ki, sperm testinin bir kez normalden düşük çıkması kesin bir kısırlık tanısı koymak için yeterli değildir. Sperm üretimi pek çok faktörden etkilenebildiği için, genellikle 1-3 ay ara ile en az iki test yapılması ve sonuçların birlikte değerlendirilmesi önerilir.

Spermin Şekli Neden Önemli? 

Morfoloji, yani spermin şekilsel yapısı, döllenme kapasitesi üzerinde doğrudan etkilidir. Spermin yumurtayı dölleyebilmesi için ideal bir baş, boyun ve kuyruk yapısına sahip olması gerekir. Kruger Kriterleri adı verilen daha katı bir değerlendirme metodu ile spermlerin şekli detaylıca incelenir. Bu yöntemde sadece kusursuz yapıdaki spermler "normal" olarak kabul edilir. Kruger kriterlerine göre normal morfolojinin %4'ün üzerinde olması, doğal yolla veya aşılama (IUI) ile gebelik şansının daha yüksek olduğunu düşündürür. Düşük morfoloji durumunda ise tüp bebek veya mikroenjeksiyon (ICSI) gibi tedaviler ön plana çıkabilir.

Sperm Kalitesini Etkileyen Faktörler Nelerdir? 

Sperm üretimi ve kalitesi, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerden önemli ölçüde etkilenebilir:

• Sigara ve Alkol: Sperm sayısını, hareketliliğini ve morfolojisini olumsuz etkiler.
• Aşırı Kilo (Obezite): Vücut kitle indeksinin yüksek olması hormonal dengeyi bozarak sperm kalitesini düşürebilir.
• Stres: Yoğun ve kronik stres, sperm üretimini yöneten hormonları etkileyebilir.
• Aşırı Sıcak: Testislerin vücut sıcaklığından birkaç derece daha serin olması gerekir. Sık sık sıcak su ile banyo yapmak, sauna, dar iç çamaşırları giymek ve dizüstü bilgisayarı kucakta kullanmak sperm üretimini olumsuz etkileyebilir.
• Beslenme: Antioksidanlar, vitaminler (C, E, B12), mineraller (Çinko, Selenyum) ve Omega-3 yağ asitlerinden zengin bir beslenme sperm sağlığını destekler.
• Enfeksiyonlar: Cinsel yolla bulaşan hastalıklar veya ürogenital sistemdeki diğer enfeksiyonlar sperm kalitesini bozabilir.
• Çevresel Toksinler: Pestisitler, ağır metaller ve kimyasal maddelere maruz kalmak sperm üretimine zarar verebilir.

Anormal Sperm Testi Sonucundan Sonra Ne Yapılır?

Anormal bir sperm testi sonucu ile karşılaşıldığında panik yapılmamalıdır. Üroloji veya Androloji uzmanı, durumu değerlendirmek için ek adımlar atacaktır:

1. Testin Tekrarlanması: Sonucun teyit edilmesi için test genellikle birkaç ay sonra tekrarlanır.
2. Fizik Muayene: Doktor, varikosel veya diğer yapısal sorunları tespit etmek için detaylı bir genital muayene yapar.
3. Hormon Testleri: Kan testi ile testosteron, FSH, LH gibi sperm üretiminde rol oynayan hormonların seviyeleri kontrol edilir.
4. Genetik Testler: Gerekli durumlarda, kısırlığa neden olabilecek genetik sorunları araştırmak için kan testleri (Karyotip analizi, Y-kromozom mikrodelesyonu) istenebilir.
5. Skrotal Ultrason: Testislerin ve çevre dokuların detaylı görüntülenmesi için ultrason yapılabilir.

Erkek Kısırlığı Tedavi Seçenekleri

Sperm testi ve diğer tetkiklerin sonuçlarına göre altta yatan nedene yönelik bir tedavi planı oluşturulur:

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo verme, sigara ve alkolü bırakma, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz gibi değişiklikler sperm kalitesini artırabilir.
• İlaç Tedavileri: Hormonal eksiklikler veya enfeksiyonlar ilaçlarla tedavi edilebilir. Antioksidan takviyeleri de önerilebilir.
• Cerrahi Müdahaleler: Varikosel veya sperm kanallarındaki tıkanıklıklar gibi sorunlar cerrahi olarak düzeltilebilir.
• Yardımcı Üreme Teknikleri:
  • Aşılama (IUI): Hareketli spermlerin seçilerek rahim içerisine bırakılması işlemidir.
  • Tüp Bebek (IVF): Yumurta ve spermin laboratuvar ortamında döllenmesidir.
  • Mikroenjeksiyon (ICSI): Tek bir sağlıklı spermin, mikroskop altında doğrudan yumurtanın içine enjekte edilmesidir. Özellikle şiddetli erkek kısırlığı durumlarında en etkili yöntemdir.
  • Cerrahi Yolla Sperm Elde Etme (TESE/MESA): Azospermi durumunda, testislerden cerrahi olarak sperm elde etme işlemidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Sperm testi sonucu ne zaman çıkar? Sonuçlar genellikle testin yapıldığı laboratuvarın yoğunluğuna bağlı olarak aynı gün  2-3 saat içerisinde çıkar.

2. Sperm testi acı verir mi? Hayır, sperm testi tamamen ağrısız bir işlemdir. Sadece mastürbasyon yoluyla örnek vermeyi gerektirir.

3. Devlet hastanesinde sperm testi yapılır mı? Evet, sperm testi devlet hastanelerinin üroloji ve kadın doğum bölümlerine bağlı laboratuvarlarda yapılmaktadır.

4. Sperm testi fiyatı nedir? (2025 itibarıyla) Sperm testi fiyatları, yapıldığı şehre, hastaneye (devlet/özel) ve testin kapsamına göre değişiklik gösterebilir.

5. Evde sperm testi yapılabilir mi? Piyasada evde kullanılabilen bazı basit test kitleri bulunmaktadır. Ancak bu kitler genellikle sadece sperm sayısını ölçer ve hareketlilik, morfoloji gibi kritik bilgiler vermez. Kısırlık teşhisi için mutlaka bir laboratuvarda tam teşekküllü bir spermiogram testi yapılması gereklidir.

Sperm testi (spermiogram), erkek üreme sağlığının temel taşıdır. Basit, ağrısız ve non-invaziv bir test olmasına rağmen, bir erkeğin doğurganlık potansiyeli hakkında paha biçilmez bilgiler sunar. Eğer çocuk sahibi olma konusunda endişeleriniz varsa, Bursa Eurofertil Tüp Bebek Merkezi'nde konusunda uzman doktorlarımız ve laboratuvar ekibimize başvurarak bu testi yaptırmak, doğru teşhis ve tedaviye giden yolda atılacak en önemli adımdır.

Spermiyogram testini nerede yaptırmalıyım?

Semen analizi, kolay olduğu kadar, emin ellerde yapılması ve tecrübeli insanların değerlendirmesi gereken çok önemli bir testtir. Bize erkek hastanın üreme sağlığı ile ilgili çok şey söyler. Bu nedenle spermiyogram testi yaptıracağınız merkezi mutlaka iyi araştırarak seçiniz.

Detaylı bilgi veya randevu almak için 0 224 251 50 00 numaralı telefondan ya da 0530 886 52 63 numaralı WhatsApp hattımızdan bizi istediğiniz zaman arayabilirsiniz.