Tüp Bebekte Başarıyı Etkileyen Faktörler

Türkiye’deki tüp bebek tedavisinde kullanılan teknolojilerin Avrupa ve ABD seviyesinde olması buradaki tedavilerin de başarı oranını yükseltiyor. Son dönemde yenilenen genetik testler, embriyo, yumurta ve sperm dondurma işlemlerindeki gelişmeler, Embryoscop, serum tedavisi gibi çok önemli ve başarılı çalışmalar Avrupa ve ABD ile eş zamanlı olarak Türkiye'de de uygulanmaktadır. Bütün bu gelişmeler en kaliteli embriyoyu en uygun zamanda ve koşullarda transfer ederek maksimum gebelik şansını elde etmeyi hedeflemektedir.
 

Tüp Bebekte Başarı Nelere Bağlıdır?

Anne Adayının Yaşı

Tüp bebekte başarıyı etkileyen en önemli faktörlerden biri anne adayının yaşıdır. Anne adayının yaşı ilerledikçe tüp bebekte başarı dramatik biçimde azalıyor. Yaş ilerledikçe;

 *Yumurtalıkların yaşlanması,

*Döllenme oranında azalma,

*Rahim iç zarının döllenen yumurtayı tutma yeteneğinin azalması,

*Endometriozis hastalığı ve miyomların görülme sıklığının artması,

*Doğurganlığı etkileyebilecek cerrahi müdahaleler gibi problemler gittikçe artmaktadır.

Kadınlarda rahim içi yapışıklıklar, rahim içinde miyom veya polip gibi embriyonun tutunmasını engelleyebilen anormalliklerin saptanması ve ortadan kaldırılması infertilitenin önüne geçmek için önemlidir. Bu amaçla ultrasonografi eşliğinde rahim içine sıvı verilerek rahim boşluğunun normal olup olmadığı kontrol edilir. Basit ve hasta için ağrısız bir yöntem olan SIS tekniği sıklıkla kullanılabilir. Ayrıca rahim filmi (HSG) de bu tür bozuklukları görmek için sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Histeroskopi ise rahim içine yerleştirilen ufak bir kamera sistemi ile rahim boşluğunu detaylı olarak inceleme şansı veren kolay bir yöntemdir. Aynı zamanda rahim içindeki bozuklukları düzeltme kolaylığı getirmektedir. Histeroskopi tekrarlayan tüp bebek başarısızlığına sahip vakalarda rahime ait faktörleri saptamak için kullanılır.

Tüplerde sıvı toplanması, kadında tüp bebek şansını azaltan en önemli ve en sık görülen nedenlerden birisidir. Hastaya özel olan problemlerin tespiti ve ona en uygun tedavinin belirlenmesi yani kişiye özel tedavinin uygulanması tüp bebekte başarıyı etkileyen en önemli faktörler arasındadır.

Bir kadının yumurtalık rezervi doğduğu anda belli olmaktadır ve bunu değiştirmek hiçbir şekilde mümkün değildir. Kadın kaç yaşında ise yumurtası da aynı yaştadır, yani kadınlar yaşlandıkça yumurtaları da yaşlanır. Hatta kimi zaman çok genç kadınlarda yaştan bağımsız olarak da yumurtalık yaşlanması görülebilmektedir. Yaşlanan yumurtalar da gebelik şansını çok önemli oranlarda azaltmaktadır. Tüp bebek tedavisi uyguladığımız hastalarda 20-30'lu yaşlardaki anne adaylarından 8-10 yumurta toplanırken, 40'lı yaşlardaki hastalardan yumurta toplama sayısı 1-2'ye düşmektedir.

Kilo

Yapılan araştırmalar aşırı kiloların doğurganlığı olumsuz yönde etkilediğini gösteriyor. Kadınların sağlıklı beslenmeleri ve normal kiloda olmaları doğurganlığı koruyucu önemli bir faktördür. Öte yandan çok zayıf olmak da anne adayları için istenmeyen bir durumdur. Tıpkı fazla kilolar gibi aşırı zayıflık da anne olma yolunda engel oluşturabiliyor.

Sigara

Sigara sağlıklı bir yaşam için zaten uzak durulması gereken zararlı bir madde. Ancak anne adayları için sigara bağımlılığından kurtulmak çok daha önemli. Zira sigara hem gebe kalmayı engelliyor hem de gebelik sürecini ve doğacak olan bebeğin sağlığını tehlikeye atıyor.

Stres

Çağımızın en önemli sorunlarından biri de stres. Gerek sosyal yaşam, gerekse çalışma koşulları nedeni ile anne adaylarının yaşadıkları stres gebe kalma sürecini olumsuz etkiliyor. Çiftlerin çocuk sahibi olmayı istedikleri halde gebeliğin oluşmaması da başlı başına bir stres faktörü; bu nedenle anne adaylarının stres kontrolüne önem vermeleri ve gerekirse psikolojik danışmanlık almaları önemli.

Enfeksiyonlar

Vajina enfeksiyonları mantarlar, bakteriler yada bazı parazitler sonucu oluşabiliyor. Kadından erkeğe de bulaşabilen vajina enfeksiyonları erkekte sperm canlılığı ve hareketliliğini etkileyerek infertiliteye/kısırlığa yol açıyor. Anne adaylarının bu tür sorunları var ise en kısa zamanda bir uzman yardımı ile tedaviye başlamaları gerekir.

Hormonal Bozukluklar

*Süt hormonu olarak bilinen Prolaktin beyindeki hipofiz bezinden salgılanmaktadır. Tiroid bezi hastalıkları ve Prolaktin hormonundaki artış infertilite nedenlerinden biri olabilmektedir. Kanda ölçülen hormon seviyeleri ile tespit edilen bu durum tedavi edilebilir.

*Polikistik over hastalığı ve yol açabildiği insülin hormonu artışı kısırlık ya da düşük sebebi olabilmektedir.

*Doğuştan gelen ya da sonradan gelişen bağışıklık ve pıhtılaşma sistemine dair problemler de infertilite sebebi olabilmektedir. Bunların tespiti ve tedavisi tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktörler arasındadır.

Yumurtalık Rezervi

Rahim yaşlanması değil, yumurtanın yaşlanması hamile kalmayı zorlaştırır. 30 yaşındaki bir kadının dondurulan yumurtaları 40 yaşına geldiğinde de aynı kalır, dolayısıyla rahmin yaşlanması döllenme işleminin gerçekleşmesini engellemez; döllenme için yumurtanın genç kalması gerekir. Bu nedenle kadınların en önemli hazineleri ” yumurta rezervleri” olarak görülebilir. Bugün için evli ve doğurganlığını ertelemek niyetinde olan kadınların özellikle 35 yaşın üzerindekilerin tüp bebek tedavisi yaptırıp döllenmiş yumurtalarını (embriyo) dondurarak saklama seçeneğini ciddi olarak düşünmeleri gerekir.

Yumurta Dondurma Nedir? 

Yumurta dondurma işlemi kadının yumurtalığından elde edilen yumurtaların (oosit) saklanarak ileride kullanılması amacıyla dondurulması işlemidir. Kadın yumurtalıklarından vajinal ultrasonografi yardımı ile toplanan yumurtaların laboratuvar ortamında vitrifikasyon yöntemi ile dondurulduğu bu yöntem, yumurtaların 5 yıl boyunca (yasalar gereği) muhafaza edilerek saklanmasını sağlamaktadır. Kişi, 5 senenin sonunda kendi isteğiyle saklama süresini daha uzun sürelere uzatmak isterse Bakanlık izni ile bu süre uzatılabilir.

Kimler Yumurta Dondurabilir?

Önceleri yalnızca kanser tedavisi görecek hastalara yumurta dondurma izni veren Sağlık Bakanlığı, yeni yönetmelik düzenlemesi ile yumurta rezervi düşük olan tüm kadınlara “yumurtalarını dondurma hakkı” yani ” anne olabilme şansı” sağlıyor. Yumurta rezervi az olan genç, evli, bekâr her kadın yumurtalarını dondurup istediği zaman anne olma şansını elde edebiliyor.  Sağlık Bakanlığı uyarınca yumurtalar 5 yıl boyunca dondurulup saklanabiliyor. Kişi, 5 senenin sonunda kendi isteğiyle saklama süresini daha uzun sürelere uzatmak isterse Bakanlık izni ile bu süre uzatılabilir.

Sperm Faktörü

Erkeklerde sperm kalitesi, sayısı, morfolojik olarak sağlıklı olması ve hareketliliği gebelik elde edilmesinde belirleyici faktörler arasındadır. Spermiogram testi ile tespit edilen problemlere bağlı olarak uygulanacak tedavi tüp bebek tedavisindeki başarı üzerinden belirleyici rol oynar.

Genetik Tanı Testi: PGT

Tüp bebek uygulamasında embriyoya ait hücrelerin girişimsel yöntemlerle elde edilerek genetik hastalıklara veya kromozom sayısına yönelik tanı ve tarama işlemlerinin yapılması sağlıklı gebelik ve bebek elde etmek için çok önemlidir. Özellikle ileri anne yaşı söz konusu olduğunda genetik testler hayati önem taşımaktadır. Gebelik öncesi yapılan bu taramalar implantasyon öncesi genetik tanı/tarama (PGT) olarak adlandırılmaktadır. PGT yönteminde, kadından toplanan yumurta ve erkekten toplanan spermden mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemiyle oluşturulan embriyolardan normal kromozom sayısına sahip olanı anne rahmine yerleştirmeyi amaçlıyoruz. Böylece kromozom sayısına bağlı bozukluklar nedeniyle meydana gelen düşüklerin veya gebeliğin sonlandırılması ihtimalini azaltmayı hedefliyoruz.

Kromozomal inceleme için PGT yaptırmaya karar veren çiftten öncelikle embriyo elde edilmesi gerekmektedir. Embriyo gelişiminin 5-7. gününde  embriyolog tarafından biyopsi ile embriyodan birkaç hücre alınarak  “Yüksek Çözünürlüklü NGS'' yöntemi ile incelenmektedir.
Yüksek çözünürlüklü PGT yönteminde kromozomların bölgeleri çok daha ayrıntılı incelenebilecek şekilde özel olarak dizayn edilmiş teknoloji ile sadece sayısal değil, kromozomların yapılarındaki daha ayrıntılı bölgelerdeki düzensizlikleri de tespit edebilecek şekilde uygulanmaktadır. Genetik uzmanı, kromozomların sayısal değerlendirilmesi sonucunda hücreleri normal veya anormal olarak belirtmektedir. İncelenen hücre, normal olarak belirlenirse, embriyoyu oluşturan diğer hücrelerin de normal olması beklenir.

Ailesinde ya da akrabalarında tanımlanmış bir genetik hastalığı bulunan ya da genetik hastalığa sahip çocuğu olan ailelerin çok dikkatli olması gerekmektedir. Bu ailelere şöyle bir çağrıda bulunmak isteriz; Bu test, hücrede bulunan tüm kromozomları (23 çift) sadece sayısal olarak incelemektedir. Dengeli veya dengesiz kromozomal bozukluklar, tek gen hastalıkları ve diğer genetik bozukluklar bu yöntemin içeriğinde yer almamaktadır. Eğer ailenizde, yakın akrabalarınızda veya sizlerde tanımlanmış bir genetik hastalık, genetik bir hastalığa sahip çocuğunuz/ çocuklarınız varsa bu durumu doktorunuza mutlaka bildiriniz! Bu durumlarda tanımlanmış genetik hastalığa özel daha ileri genetik tanı testleri yaptırmanız önerilmektedir.” Gebeliğin ilerleyen aylarında da ultrason bulgularına dayanarak doktorunuz gerekli görüldüğü taktirde bu teste ilaveten doğum öncesi (prenatal) genetik tanı önerebilmektedir. 

Blastosist Transferi

Tekrarlayan başarısız tüp bebek olgularında kullandığımız bir başka yöntem ise embriyoları beşinci, altıncı güne kadar büyütüp, böylece tutunma şansı daha yüksek olanları belirleyerek bunları transfer etmektir. Blastosist dediğimiz bu evreye ulaşabilen embriyoların tutunma kabiliyeti daha yüksektir, ayrıca daha az embriyo verilerek çoğul gebeliklerin önüne geçebilmektedir. Sadece 1 veya 2 embriyo verilerek hem daha yüksek gebelik elde edilmekte hem de çoğul gebelik riski ortadan kaldırılabilmektedir. Bir başka avantaj ise yavaş gelişen, kötü embriyolar 5. güne kadar kendilerini belli ettiklerinden otomatik olarak elenmektedir. Yani ikinci ve üçüncü günde iyi görünen embriyoların bir kısmı 5., 6. güne ulaşamamaktadır. Erken transfer yapıldığında (2. veya 3. gün) iyi olduğu düşünülerek hastaya transfer edilmek üzere seçilen bazı embriyolar blastosist dönemine gidildiğinde kendiliğinden devre dışı kalabilmektedir. Bu nedenle blastosist transferi başarısız çiftler için alternatif bir yöntem olabilir.